Profilaktyka raka szyjki macicy
Rak szyjki macicy
jest nowotworem złośliwym rozwijającym się z nabłonka pokrywającego szyjkę lub kanał. W Polsce rak szyjki macicy jest drugim co do częstości występowania nowotworem narządów płciowych u kobiet do 45 roku życia. Z dziesięciu kobiet, u których codziennie wykrywa się w Polsce ten nowotwór, pięć umiera, ze względu na zbyt późne rozpoznanie zmian. Przy wczesnym wykryciu stanów przedrakowych, chorobę można łatwo wyleczyć. Dlatego dzięki regularnym badaniom cytologicznym, można zmniejszyć do minimum ryzyko zachorowania.
Choroba dotyczy zarówno młodych jak i starszych kobiet, choć szczyt zachorowalności przypada w grupie pacjentek między 45 a 49 rokiem życia.
Etiologia raka szyjki macicy
HPV
Jedną z głównych przyczyn zachorowania na raka szyjki macicy jest wirus brodawczaka ludzkiego HPV ( Human Papillomavirus ). Wodrębniono około 100 typów wirusa, a wśród nich wirusy wysokiego ryzyka ( onkogenne )- m.in.; 16, 18, 31, 45. Zakażenia HPV są najbardziej powszechną infekcją przenoszoną drogą płciową. Na kontakt z wirusem w ciągu swojego życia narażona jest większość osób aktywnych seksualnie. Utrzymujące się przez kilka lat przewlekłe zakażenie onkogennymi typami wirusa wiąże się ze znacznym wzrostem ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy.
Inne czynniki ryzyka rozwoju raka szyjki macicy
Oprócz zakażenia HPV wymienia się szereg czynników, które istotnie zwiększają ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy. Głównymi czynnikami wpływającymi na powstanie nowotworu są:
- przewlekłe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV 16 i 18 lub innymi typami onkogennymi
- wiek
- wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego
- duża liczba partnerów płciowych
- wieloletnie palenie papierosów
- niski status socjoekonomiczny
- śródnabłonkowa neoplazja szyjki ( CIN ) w wywiadzie
- częste nieleczone stany zapalne pochwy wywołane przez Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoea, HSV-2
Metody zapobiegania rakowi szyjki macicy
Zapobieganie rakowi szyjki macicy obejmuje profilaktykę pierwotną, czyli działania podejmowane w celu zapobiegania rozwojowi choroby (styl życia, szczepienia przeciw HPV ) oraz profilaktykę wtórną, polegającą na rozpoznawaniu oraz leczeniu stanów przedrakowych i raka szyjki na wczesnym etapie.
Szczepionka
Do stworzenia szczepionki profilaktycznej przeciw zakażeniom HPV wykorzystana została naturalna zdolność białek otoczki wirusa HPV do wywoływania reakcji odpornościowej organizmu. Do dnia dzisiejszego nie udało się jednak opracować szczepionki, która hamowałaby postęp już istniejącego raka szyjki macicy. Pamiętać należy, że szczepienie w znacznym stopniu obniża ryzyko zachorowania na raka, chociaż nie daje 100% gwarancji, że kobieta nie zachoruje. Natomiast w połączeniu z wymazem cytologicznym stanowi optymalne narzędzie profilaktyki.
Obecnie istnieją dwie szczepionki profilaktyczne: szczepionka czterowalentna (Silgard), skierowana przeciw HPV 6, 11, 16 i 18, oraz dwuwalentna (Cervarix), zawierająca antygeny skierowane przeciw wirusom HPV 16 i 18. Obie szczepionki wykazują 100% skuteczność w ciągu pięciu lat obserwacji. Rutynowe stosowanie szczepionki jest rekomendowane dla dziewczynek przed rozpoczęciem inicjacji seksualnej 9- 12 lat. Można szczepić także starsze kobiety po konsultacji z lekarzem ginekologiem. W przypadku szczepienia kobiet, które rozpoczęły już współżycie, lekarz bezwzględnie powinien wykonać wymaz cytologiczny aby wykluczyć istniejące wcześniej nieprawidłowe zmiany w nabłonku szyjki lub raka. Należy pamiętać, że wszystkie zaszczepione kobiety nadal powinny być poddane regularnej kontroli cytologicznej.
Badanie cytologiczne
Badanie to ma na celu wykrycie nieprawidłowych komórek świadczących o rozpoczynającym się procesie nowotworowym w szyjce macicy. Polega ono na pobraniu przy pomocy specjalnej szczoteczki komórek znajdujących się na szyjce macicy przez ginekologa lub położną. Pobrane komórki zostają następnie poddane ocenie mikroskopowej. Rozpoczęcie badań cytologicznych zaleca się maksymalnie do trzech lat od rozpoczęcia współżycia, nie później jednak niż w 21 roku życia. Badanie powinno być wykonywane raz w roku, a jeśli wykonuje się cytologię na podłożu płynnym – co 2 lata. Jeżeli 3 kolejne wyniki są prawidłowe, kobiety 30-letnie lub starsze mogą być badane co 2 – 3 lata. Gdyby każdej kobiecie choć raz w życiu pobrano cytologię, ryzyko śmierci z powodu raka szyjki macicy obniżyłoby się o blisko 40%.
Jak przygotować się do badania?
- na badanie zgłoś się co najmniej dwa dni po ostatnim dniu krwawienia miesiączkowego
- 48 godzin przed pobraniem wymazu cytologicznego nie używaj żadnych leków dopochwowych, nie wykonuj irygacji
- 24 godziny przed pobraniem wymazu cytologicznego zrezygnuj ze współżycia płciowego
- nie zgłaszaj się na badanie w czasie krwawienia miesiączkowego